Nazwa Rapid pojawiła się po raz pierwszy w historii marki ŠKODA, przed 80 laty, w roku modelowym 1934. Nowy samochód nosił wewnątrzzakładowe oznaczenie Typ 421 i powstał jako większa i bardziej komfortowa alternatywa modeli 420 Popular (Typ 418) oraz 420 Standard (Typ 420).
Konstrukcja wyróżniała się podwoziem o wydłużonym rozstawie osi i powiększonym do 1,2 litra silnikiem dolnozaworowym. Nowy model zaprezentowano oficjalnie 7 kwietnia 1934 roku na praskim salonie samochodowym, od razu z trzema rodzajami nadwozia do wyboru: dwudrzwiowym tudorem, czterodrzwiowym sedanem oraz półkabrioletem. Zaledwie miesiąc później, po zbudowaniu 80 egzemplarzy aut w pierwotnej kompletacji, rozpoczęto produkcję drugiej, istotnie zmodernizowanej serii. Ramę centralną z prostokątnym nośnikiem głównym zastąpiono znacznie wytrzymalszą jej ewolucją – z nośnikiem o przekroju okrągłym.
Listę zmian dopełniały niezależne zawieszenie kół przednich, układ centralnego smarowania podwozia, skrócony o 110 mm rozstaw osi i ulepszony system zasilania silnika. Przez rok do nabywców trafiło czterysta egzemplarzy pojazdów, budowanych łącznie w trzech, różniących się drobiazgami, seriach.
Czerwiec roku 1935 przyniósł ze sobą zmiany stylistyki nadwozia Rapida, utrzymane w duchu mniejszego modelu Popular. Rapid II (Typ 901) otrzymał podwozie o – dla odmiany – zwiększonym rozstawie osi, wyposażone w hydrauliczne hamulce ATE-Lockheed.
Powiększony, 1,4-litrowy silnik dysponował mocą 31KM (wobec wcześniejszych 26KM), wzbogacając się o pompę wody i rozbudowany układ wydechowy. W październiku 1935 ofertę karoserii Rapida rozszerzono o atrakcyjną odmianę roadster.
W sezonie 1936 ponownie wydłużono rozstaw osi pojazdu, jednostkę napędową zawieszono na nowoczesnych, gumowych blokach, proponując równocześnie kolejną wersję nadwoziową – czteromiejscowy kabriolet ze stałymi ramami bocznych okien.
Wprowadzono także odmiany użytkowe modelu, a w większości nadwozi – dostęp do bagażnika z zewnątrz pojazdu. Systematycznie rosnącą liczbę Klientów przyciągały takie nowoczesne elementy wyposażenia, jak wskaźniki temperatury cieczy chłodzącej i poziomu paliwa czy opcjonalna, elektromagnetyczna, czterostopniowa przekładnia firmy Cotal.
Standardowa przekładnia manualna Rapidów posiadała trzy przełożenia. Zaledwie 97 dni sezonu 1936 wystarczyły, by Břetislav Jan Procházka wraz z Jindřichem Kubiasem odbyli podróż dookoła świata, z której powrócili 31 lipca, zastając owacyjnie powitania w Pilznie, a następnie w Pradze. W tym samym roku, inny Rapid, z czterema podróżnikami na pokładzie, dotarł z Pragi za północne koło podbiegunowe. Kolejny egzemplarz modelu, tym razem należący do małżeństwa Škulinów, towarzyszył im wiernie w ekspedycji poprzez cały kontynent afrykański.
W październiku 1937 roku zaprezentowano trzecią generację modelu Rapid. Rapid III (Typ 914) otrzymał zmodernizowaną, poszerzoną o 40 mm karoserię, wierną najnowszemu trendowi stylistycznemu marki. Rosła produkcja i popularność modelu – przez rok 1937 fabrykę opuściło rekordowe 2097 egzemplarzy modelu.
Dotychczasową lukę pomiędzy komfortowym Rapidem a luksusowym Superbem zdecydowano się wypełnić kolejnym modelem – była nim ŠKODA Favorit. Jesienią 1938 roku ofertę modelu Rapid III wzmocniono nowoczesną, górnozaworową jednostką OHV (1558 ccm, Typ 922) o mocy 42KM.
Ostatnie zmiany stylizacji nadwozia wprowadzono latem 1939 roku, dodając do oferty kolejną wersję nadwoziową – czterodrzwiowego, reprezentacyjnego sedana z sześcioma oknami bocznymi. W latach 1940-42 większość z wyprodukowanych w tym czasie egzemplarzy modelu (ponad 900 sztuk) trafiło do służby w wojsku bądź służbie zdrowia. Produkcja Rapidów wygasła w roku 1942.
Jedynie epizodem, powielonym w ilości kilkudziesięciu egzemplarzy, stał się Rapid Typ 953 napędzany 6 - cylindrowym silnikiem OHV o pojemności 2,2 litra i mocy 60KM. Opracowany jeszcze w roku 1941 powstawał ostatecznie w latach 1945-47, trafiając głownie do służby w przedsiębiorstwach państwowych.
Ponownie do nazwy Rapid powrócono w latach 1981-90. Początkowo (1981-84) wykorzystywano ją do oznaczania eksportowych wersji modelu Garde, by następnie stosować ją jako główne handlowe oznaczenie Typu 743. Od roku 2012 stosowana jest ponownie, jako nazwa popularnego modelu pozycjonowanego pomiędzy Fabią a Octavią.
Dane techniczne samochodu Škoda 420 Rapid, 1934 (Rapid OHV, Typ 922, 1938)
silnik: rzędowy, czterocylindrowy, rozrząd dolnozaworowy SV (górnozaworowy OHV), chłodzony cieczą, chłodnica naporowa umieszczona z przodu pojazdu, umieszczony wzdłużnie z przodu, napęd kół tylnych
średnica cylindra: 65 mm (72 mm), skok tłoka: 90 mm (96 mm), objętość skokowa 1194 ccm (1558 ccm)
zasilanie: gaźnik Solex (alternatywnie Zenith)
moc maksymalna: 26 KM przy 2800 obr/min. (42 KM przy 3500 obr/min.)
Instalacja elektryczna: o napięciu 6V, prądnica Scintilla (alternatywnie Bosch)
układ smarowania: ciśnieniowy
układ skrzynia przekładniowa: trzystopniowa, mechaniczna, synchronizacja 2. i 3. przełożenia, umieszczona za silnikiem (w produkowanej w tych latach serii Popular – skrzynia umieszczona przy przekładni głównej)
układ hamulcowy: na wszystkich kołach hamulce bębnowe, jednoobwodowe sterowanie mechanicznie (hydraulicznie)
ciekawostka: : w latach 1938-41 powstało 110 egzemplarzy „autostradowych” Rapidów z aerodynamicznymi nadwoziami, dwa egzemplarze z nich trafiły w sierpniu roku 1939 do odbiorców w Polsce
nadwozie: konstrukcji mieszanej, drewniany szkielet, panele poszycia stalowe, różne wykonania: tudor, sedan, półkabriolet, (dodatkowo kabriolet ze stałymi ramami bocznych okien, tudor aerodynamiczny, wersje użytkowe)
wymiary nadwozia (sedan): długość 3800 mm, szerokość 1460 mm, wysokość 1550 mm, rozstaw osi 2560 mm (długość 4250 mm, szerokość 1580 mm, wysokość 1550 mm, rozstaw osi 2650 mm)
nadwozie: samonośne, zamknięte, całkowicie stalowe, pięciodrzwiowe typu hatchback
masa własna: 880kg (1100kg)
podwozie: centralna rama nośna o przekroju prostokątnym (okrągłym) rozwidlona z przodu pod silnik, z poprzeczkami nośnymi nadwozia
zawieszenie: przednie – oś sztywna, dwa resory wzdłużne (niezależne, wahacze trójkątne, jeden resor poprzeczny), tylne – półosie pędne wahliwe, jeden resor
czas ogumienie: 140x40 (5,75x16)
prędkość maksymalna: 90 km/h (110 km/h)
średnie zużycie paliwa: 8,5 l/100 km (10 l/100 km)
pojemność zbiornika paliwa: 25 l (40 l), zbiornik umieszczony w komorze silnika
ilość zbudowanych egzemplarzy: 400 sztuk w czterech seriach w latach 1934-35 (1804 egzemplarze w latach 1938-47), wszystkich odmian modelu Rapid z lat 1934-47 – 6841 sztuk
Autor: Tomasz Orlik, wrzesień 2014
Fotografie: archiwum ŠKODY i Autora
